Spreker: Dr. Kees Schaapveld
Kees Schaapveld neemt ons mee naar een weinig bekend deel van de geschiedenis van het Koninkrijk Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, namelijk de verdeling van de Landen van Overmaas na de 80-jarige oorlog. Met name in en rond het huidige Zuid-Limburg waren de grenzen tussen beide landen niet uitgekristalliseerd. Na 13 jaar onderhandelen werden deze grenzen in het partage-verdrag vastgelegd. Tot op de dag van vandaag zijn de gevolgen van dit verdrag nog zichtbaar. Dichter bij Spanje kan je in Zuid-Limburg niet komen!
De nieuwe Spaanse landvoogd van de Nederlanden Alexander Farnese slaagde er na 1578 in de broze Nederlandse eenheid van de Pacificatie van Gent (1576) definitief te beëindigen en de gehele Zuidelijke Nederlanden in bezit te nemen. Dat betekende tevens het einde van het protestantisme aldaar. Maastricht werd bloedig ingenomen in 1579, gevolgd door Roermond en Venlo. Farnese beëindigde zijn veroveringen met de inname van Antwerpen in 1585. Met de veldtocht van stadhouder Frederik Hendrik liet de jonge Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden zich pas in 1632 weer zien in de Maasstreek. Daarbij werd de protestantse Republiek geconfronteerd met een inmiddels homogeen katholiek geworden bevolking.
Maastricht bleef vanaf 1632 in handen van de Republiek, maar het achterland van Maastricht was fel omstreden tot de Vrede van Munster in 1648. Dat achterland bestond uit een uit de Middeleeuwen stammend conglomeraat van kleine territoria die bekend stonden als de Landen van Overmaas. Samen met het hertogdom Limburg werd dit gebied onder Habsburgs en Spaans bestuur de provincie Limburg genoemd, een van de 17 Nederlanden. Omdat zowel de Republiek als Spanje in 1648 aanspraak maakten op de Landen van Overmaas werd in Munster besloten de Landen te verdelen. Dit verdelingsproces met vele verwikkelingen duurde tot 1661, leidend tot verdere versnippering van de Landen van Overmaas. Zo ontstonden de zes Staatse en Spaanse Landen van ’s-Hertogenrade, Valkenburg en Dalhem, elk met hun eigen Staats of Spaans bestuur. De bevolking had zich maar aan te passen. Maastricht had sinds 1632 zijn eigen tweeheerlijke regime.
Het toch al veelgeplaagde gebied moest vier oorlogen doorstaan: de ‘Hollandse’ Oorlog (1672-1678), de Negenjarige Oorlog (1688-1697), de Spaanse Successieoorlog (1701-1713) en de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748). Als gevolg van de Spaanse Successieoorlog namen de Oostenrijkse Habsburgers de soevereiniteit van de Zuidelijke Nederlanden over van Spanje en werd het Gelders Overkwartier (met onder andere Roermond en Venlo) verdeeld tussen de Republiek, Oostenrijk en Pruisen.
Na een dreigend conflict tussen Oostenrijk en de Republiek werd met het Verdrag van Fontainebleau in 1785 het Staatse Land van Dalhem overgedragen aan Oostenrijk, in ruil waarvoor de Republiek enkele heerlijkheden uit het Oostenrijkse Land van ’s-Hertogenrade ontving. In 1795 annexeerden de Franse revolutionairen de Zuidelijke Nederlanden, inclusief Maastricht en de Landen van Overmaas en trokken resoluut andere lijnen op de kaart. De versnippering verdween, maar ook het ancien régime. Een nieuwe tijd brak aan.
In zijn lezing zal Kees Schaapveld deze veelbewogen geschiedenis bespreken en toelichten. Hij studeerde geneeskunde in Leiden en public health in Antwerpen. Later haalde hij een bachelor geschiedenis aan de Britse Open University en een master geschiedenis aan de Radboud Universiteit. Hij promoveerde in 2017 aan de Universiteit van Maastricht en sindsdien houdt hij zich bezig met de regionale geschiedenis van (Zuid-)Limburg.