Spreker: Enrico Castro Montes
Nationale identiteit is een bijzonder cultuurgoed. De in oranje uitgedoste fans van sporters bij internationale sportwedstrijden zijn wel de vleesgeworden voorbeelden van onze nationale identiteit. Je mag je dan thuis wel Fries, Hollander, Gelderlander of Brabander voelen, zodra je de grens over gaat, maken vijf eeuwen gedeelde geschiedenis dat men zich Nederlander voelt. Dat gevoel overstijgt de identificatie met de lokale gemeenschap of sociale groep, ook als iemand zich tegelijkertijd Antilliaan, Marokkaan, Turk of Ambonees voelt.
Dat mensen zich kunnen identificeren met hun land is belangrijk voor het functioneren van allerlei organisaties en diensten. Als politici worden gezien als belangenbehartigers van een kleine groep mensen, ordehandhavers niet worden gezien als beschermers van de bevolking maar als vijand, als de belastingdienst gezien wordt als een stelletje dieven in dienst van een bevoorrechte klasse, dan kan er geen gemeenschapszin ontstaan, de noodzakelijke voorwaarde voor het functioneren van een maatschappij. Het is voor elk land daarom van belang dat er enige vorm is van nationale identiteit.
Maar, hoe ontstaat nationale identiteit in relatief jonge naties waar de bevolking bestaat uit een bonte verzameling van inheemse volkeren met elk hun eigen cultuur, afstammelingen van mensen die er als kolonisator, tot slaaf gemaakte of arbeidsmigrant zijn gekomen? Voelen zij zich Peruaan, Canadees of Australiër of identificeren zij zich eerder als een door de politieke machthebbers onderdrukt volk, als afstammeling van de Europese kolonisator en hun slaven of als marginale arbeidsmigrant uit een ver land?
Enrico Castro Montes deed onderzoek naar de vorming van nationale identiteit in Ecuador voor zijn promotie aan de KU Leuven. Hij keek daarbij vooral naar het fenomeen voetbal tussen de jaren 1940 en 2000. In die periode was voetbal een opmerkelijke kracht die de gebruikelijke nationale identiteitsvorming compliceerde en uitdaagde, en tegelijkertijd de mogelijkheden bood tot identiteitsvorming bij groepen, die historisch gezien aan de zijlijn van de samenleving stonden. Zo kregen door het voetbal kansarme groepen, zoals bijvoorbeeld de Afro-Ecuadorianen, een gezicht en een plaats in de Ecuadoriaanse natie. Voetbal fungeerde als een katalysator voor sociale verandering, het bood een platform waarop gemeenschappen zichzelf konden uiten en erkenning konden verwerven. Deze erkenning markeerde een significante verschuiving in het nationale bewustzijn gedurende de tweede helft van de twintigste eeuw.
Deze lezing laat zien hoe de Ecuadoriaanse sportmedia bewust en onbewust Afro-Ecuadoriaanse voetballers racistische afbeeldden en hoe deze voetballers daarmee omgingen.
Het onderzoek benadrukt de kracht van sport als een sociaal en cultureel fenomeen dat diep is geworteld in de geschiedenis van Ecuador. Het laat zien hoe deelname aan voetbal vorm gaf aan de identiteit van individuen en gemeenschappen en hoe het bijdroeg aan een meer inclusieve en diverse kijk op de Ecuadoriaanse natie.
Kortom, het werpt licht op de boeiende rol van voetbal als een kracht van verandering en inclusie in de geschiedenis van Ecuador gedurende de tweede helft van de twintigste eeuw.
Enrico Castro Montes (1994) studeerde in 2018 af als Master in de Geschiedenis (afstudeerrichting Moderniteit en Samenleving 1800-2000) aan de KU Leuven. In zijn masterproef España en el corazón onderzocht hij de transnationale en sportieve dimensies van de Belgische solidariteit tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939). Verder gaat zijn interesse uit naar sportgeschiedenis, migratiegeschiedenis, subalternity, (post)koloniale geschiedenis en de geschiedenis van de Spaanstalige wereld. Tussen oktober 2018 en oktober 2020 was hij als praktijkassistent verbonden aan de Onderzoeksgroep Geschiedenis van Moderniteit en Samenleving. Sinds november 2020 werkt Enrico Castro Montes als aspirant van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen (FWO) aan zijn doctoraatsproject Balón y Bandera: Nationalisme, Sport en Subalterniteit in Latijns-Amerika (1920s-2000s) waarin hij de rol van sport in de constructie van nationale identiteiten in Latijns-Amerika bestudeert. Hij analyseert dit aan de hand van een casestudy over voetbal in Ecuador.
Hij is regelmatig te zien als analist aan de tafel van TV-Limburg Sportcafé (tvl.be).